Zaczniemy dziś od kontrowersyjnej opinii – nie samą kawą człowiek żyje. Zdajemy sobie sprawę, że to właśnie ona u nas dominuje i płynie w naszych żyłach, ale dziś chcielibyśmy poświęcić naszą uwagę… herbacie! W dzisiejszym artykule dowiecie się, jakie są jej rodzaje i czym się charakteryzują oraz jaki mają wpływ na nasze zdrowie. Odpowiemy też na ważne pytanie: co to znaczy, że herbata jest dobra i jak ją wybrać. I choć zawsze będziemy kochać dobre espresso czy przelew, nie dyskryminujemy, jeśli chodzi o dobrze przygotowaną filiżankę herbaty – ani naukę, która za nią stoi.
Krzew z długą historią
Do przygotowywania herbaty używa się liści oraz pączków rośliny Camellia sinensis, czyli krzewu z rodziny herbatowatych. Pochodzi on z Azji Wschodniej, a dokładniej z pogranicza południowo-zachodnich Chin i północnej Mjanmy (Birmy). Obecnie herbatę uprawia się między zwrotnikami Raka i Koziorożca, w ciepłym klimacie z dużym nasłonecznieniem i opadami. Mimo że napar spożywany był od tysięcy lat, pierwsze oficjalne wzmianki o jego spożyciu datuje się na III wiek naszej ery, dzięki tekstom chińskiego lekarza Hua Tuo. W czasach dynastii Tang, między VII i X wiekiem, herbata zyskała na popularności w Chinach, a następnie innych krajach Azji Wschodniej. Do Europy dotarła w XVI wieku za sprawą portugalskich, włoskich lub holenderskich podróżników. Ewidentnie każdy kraj chce sobie przypisać zasługi wprowadzenia herbaty na nasz kontynent. W XVII wieku dotarła również do Polski. Początkowo był to przysmak zarezerwowany dla najbogatszych, jednak wraz z poprawą stosunków handlowych z Anglią, rozpowszechniło się jej spożycie.
Do wyboru do koloru
Jak wiecie, aktualnie mamy do wyboru dziesiątki rodzajów herbat, mieszanek i produktów z dodatkiem suszonych owoców, kwiatów, przypraw czy innych ziół. Jednak, jeśli mówimy o podstawowej klasyfikacji herbat wytwarzanych z krzewu Camellia sinensis, możemy wyróżnić herbatę czarną, zieloną, białą, żółtą i oolong. Sposób uprawy, moment zbioru oraz przetwarzanie liści i pączków determinuje rodzaj herbaty. Również klimat, w którym dojrzewały krzewy herbaciane, ma wpływ na smak i aromat naparu. Czym zatem charakteryzują się poszczególne rodzaje herbat?
Herbata czarna
Najpopularniejszy rodzaj herbaty. Wyróżnia się ciemniejszym kolorem naparu, mocniejszym smakiem i wyższą zawartością kofeiny w porównaniu z innymi herbatami. Wytwarzany jest w procesie więdnięcia, skręcania, fermentacji oraz suszenia liści. W sklepach możemy zazwyczaj spotkać odmiany Assam oraz Darjeeling wywodzące się z Indii, chińską Yunnan czy cejlońską, uprawianą na Sri Lance.
Herbata zielona
Rodzaj herbaty wytwarzanej z liści i pąków, które nie przeszły procesu więdnięcia i utleniania. Są one podgrzewane tuż po zbiorach, aby zniszczyć enzymy powodujące utlenianie. Obróbka ta pozwala zachować wysoki poziom przeciwutleniaczy oraz substancji odżywczych. Napar ma zazwyczaj jasnozielono-żółtą barwę oraz świeży, trawiasty smak. Do najpopularniejszych rodzajów należą chińskie gunpowder i longjing oraz japońskie sencha i matcha.
Herbata biała
To najmniej przetworzona ze wszystkich herbat, daje jasny napar o łagodnym smaku i bardzo niskiej zawartości kofeiny. Produkuje się ją z nieotwartych pąków i młodych liści pokrytych srebrzystym meszkiem, poddawanych procesowi suszenia. Pyszna, choć niezbyt tania. Popularne rodzaje to Bai Mudan, Shou Mei oraz Baihao Yinzhen uprawiane w Chinach.
Herbata żółta
Mało znana odmiana herbaty, choć również warta uwagi. Przygotowywana w procesie wielokrotnego podgrzewania, studzenia i suszenia liści przez kilka dni. Napar charakteryzuje się słomianym kolorem o słodkawym, lekko cierpkim lub nawet słodowym smaku. Główne odmiany to chińskie Junshan Yinzhen, Huoshan Huangya oraz Mengding Huangya.
Herbata oolong
Rodzaj herbaty, której zebrane, wysuszone na słońcu liście są poddawane wielokrotnemu procesowi więdnięcia i wytrząsania. Stopień utlenienia wpływa na intensywność naparu oraz aromat. Po zaparzeniu herbata oolong ma złocisty lub jasnobrązowy kolor o bardzo delikatnym smaku. Popularne rodzaje to chińskie Fújiàn i Wǔyí oraz tajwańskie Dòng Dǐng, Dong Fang Mei Ren i Alishan.
Wpływ herbaty na zdrowie
Już pierwsze historyczne wzmianki o herbacie sugerowały jej prozdrowotne właściwości i określały ją jako ziele lecznicze. We współczesnej nauce na jej temat powstały tysiące badań, o których moglibyśmy dyskutować tygodniami. Więc dziś w skrócie – czy (i jak) herbata wpływa na nasze zdrowie?
Wpływ picia herbaty na zdrowie w dużej mierze zależy od jej rodzaju, ponieważ każda odmiana – zielona, czarna, oolong, biała czy żółta – ma unikalny profil składników. Te różnice wpływają na stężenie i biodostępność związków bioaktywnych, takich jak polifenole, kofeina czy inne substancje organiczne, ostatecznie kształtując specyficzne oddziaływanie na organizm człowieka. Składniki zawarte w herbacie mogą odgrywać rolę w zapobieganiu i wsparciu leczenia wielu chorób, takich jak choroby układu krążenia, nowotwory oraz zaburzenia metaboliczne, jak otyłość czy cukrzyca. Polifenole zawarte w herbacie wykazują silne właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Zawarta w herbacie kofeina może wpływać na zwiększoną czujność i zmniejszone zmęczenie.
Ze względu na wysoką zawartość polifenoli, wiele badań wskazuje zieloną herbatę jako najzdrowszą opcję. Analizy naukowe sugerują, że wysokie spożycie zielonej herbaty zmniejsza ryzyko nowotworu piersi, okrężnicy, żołądka czy przełyku. Obniża również śmiertelność z powodu chorób układu krążenia, m.in. poprzez redukcję ciśnienia oraz poziomu stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego naczyń krwionośnych. U pacjentów spożywających zieloną herbatę stwierdzono również poprawę insulinooporności i poziomu glukozy we krwi, co jest szczególnie ważne dla osób chorujących na cukrzycę typu 2. Jej pozytywny wpływ można również dostrzec u osób z otyłością, wspomagając redukcję masy ciała oraz poprawę profilu lipidowego. Ze względu na swoją obróbkę, biała herbata cechuje się również wysoką zawartością związków antyoksydacyjnych. Stąd coraz to nowe badania wskazują również na jej kardioprotekcyjne i antynowotworowe właściwości oraz pozytywny wpływ na organizm osób chorych na cukrzycę i osób z otyłością.
W przypadku herbaty czarnej, badania zauważają również wpływ na układ nerwowy. Wiąże się to z wysoką (w stosunku do innych rodzajów herbat) zawartością kofeiny oraz obecnością aminokwasu L-teaniny. Składniki te wpływają na poprawę czujności, koncentracji oraz zmniejszenie objawów związanych ze stresem. Regularne spożycie herbaty również pomaga zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia upośledzenia funkcji poznawczych u osób starszych.
W porównaniu z innymi rodzajami herbat, żółta oraz oolong są znacznie mniej znane oraz badane. Jednak publikacje naukowe podkreślają, że herbaty te mają także właściwości przeciwnowotworowe, kardioprotekcyjne, antyoksydacyjne i przeciwzapalne ze względu na wysoką zawartość polifenoli. Dodatkowo, spożycie naparów oolong może wpływać pozytywnie na stan jamy ustnej i zdrowie zębów.
Jak widzicie, liczne badania i publikacje naukowe podkreślają potencjalne prozdrowotne działanie herbaty. Jednak pomimo rosnącej liczby dowodów, konieczne są dalsze badania, aby w pełni zrozumieć mechanizmy leżące u podstaw tego zjawiska i przełożyć wyniki eksperymentów bezpośrednio na indywidualne wyniki zdrowotne. Wiele czynników, takich jak geny, dieta, styl życia czy środowisko, również wpływa na stan naszego zdrowia czy ryzyko chorób. Niemniej jednak herbata pozostaje zdrowym wyborem i może być szczególnie korzystna, jeśli spożywa się ją zamiast słodzonych, wysokokalorycznych czy alkoholowych napojów.
Jak wybrać najlepszą herbatę?
Nie zamierzamy wam sugerować, jaki rodzaj herbaty macie od dzisiaj pić. Wiemy, że każdy ma swoje preferencje – jedni wybiorą mocną, czarną herbatę z mlekiem, a inni aromatyczny napar senchy czy filiżankę delikatnej, białej herbaty. I to jest jak najbardziej ok! Dlatego tym wpisem chcemy wam również pomóc, jak spośród dziesiątek producentów i rodzajów herbaty wybrać te o najlepszej jakości.
Jak można się domyślać, herbata o absolutnie najlepszych właściwościach i jakości rzadko jest tania. Zazwyczaj sypkie herbaty dostarczają więcej smaku, aromatu i korzyści zdrowotnych niż pokruszone liście, strzępki czy pył, które często można znaleźć w marketach. Umówmy się, choć wygodna i tania, sklepowa herbata w torebkach nie jest najlepszym wyborem ze względu na jakość liści, lub bardziej pyłu, w niej zawartych. Wybierając najlepszą herbatę sypaną warto kierować się wyglądem liści – powinny być jednakowej wielkości, świeże i lśniące. Nie powinny się kruszyć, tylko być w całości. Przygotowany z nich napar powinien być jasny i klarowny, a zapach świeży i aromatyczny. Smak herbaty powinien być głęboki, zostawiający po sobie przyjemny posmak. Herbaciani eksperci określają go jako długotrwały, orzeźwiający, gładki i aromatyczny. Najlepsze herbaty mają w sobie więcej smaku niż goryczki.
Zastanawiacie się, gdzie kupić dobrej jakości, pyszną herbatę? No, na szczęście mamy rozwiązanie! Wejdź do naszego sklepu i znajdź swoją ulubioną albo od razu weź zestaw kilku:).
Bibliografia
Abiri B, Amini S, Hejazi M, Hosseinpanah F, Zarghi A, Abbaspour F, Valizadeh M. Tea's anti-obesity properties, cardiometabolic health-promoting potentials, bioactive compounds, and adverse effects: A review focusing on white and green teas. Food Sci Nutr. 2023 Aug 15;11(10):5818-5836. doi: 10.1002/fsn3.3595.
Khan N, Mukhtar H. Tea and health: studies in humans. Curr Pharm Des. 2013;19(34):6141-7. doi: 10.2174/1381612811319340008.
Ng KW, Cao ZJ, Chen HB, Zhao ZZ, Zhu L, Yi T. Oolong tea: A critical review of processing methods, chemical composition, health effects, and risk. Crit Rev Food Sci Nutr. 2018;58(17):2957-2980. doi: 10.1080/10408398.2017.1347556.
Samanta S. Potential Bioactive Components and Health Promotional Benefits of Tea (Camellia sinensis). J Am Nutr Assoc. 2022 Jan;41(1):65-93. doi: 10.1080/07315724.2020.1827082.
Xu J, Wang M, Zhao J, Wang YH, Tang Q, Khan IA. Yellow tea (Camellia sinensis L.), a promising Chinese tea: Processing, chemical constituents and health benefits. Food Res Int. 2018 May;107:567-577. doi: 10.1016/j.foodres.2018.01.063.
